CO TO JEST NIEDOSŁUCH?

Niedosłuch to uszkodzenie (zaburzenie) ze strony narządu słuchu polegające na nieprawidłowym przewodzeniu lub odbiorze dźwięków. Niedosłuch może mieć różne typy np.  jednostronny
lub obustronny, może mieć charakter ostry, przewlekły lub trwały.

Uczeń słabosłyszący, to dziecko, które ma pozostałości słuchu wystarczające do skutecznego odbierania informacji językowych za pomocą słuchu, najczęściej przy użyciu aparatu słuchowego. Nie ma związku przyczynowego między osłabieniem słuchu a inteligencją dziecka.

SPECYFICZNE TRUDNOŚCI SZKOLNE UCZNIA
Z NIEDOSŁUCHEM

Ubytek słuchu w stopniu lekkim:

• dziecko nie słyszy cichej mowy i szeptu
• dziecko nie słyszy  mowy w hałaśliwym otoczeniu
• dziecko ma problemy z różnicowaniem głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych
• dziecko ma problemy z artykulacją niektórych głosek
• dziecko ma problemy ze zrozumieniem tekstów wypowiadanych ciszej
• dziecko ma problemy ze śledzeniem toku lekcji
• dziecko nie zawsze wie, co ma robić
• dziecko ma trudności ze świadomą koncentracją uwagi
• dziecko ma trudności w analizie i syntezie słuchowej słów
• dziecko popełnia błędy przy pisaniu ze słuchu

Ubytek słuchu w stopniu średnim/umiarkowanym:

• dziecko nie nadąża za tokiem dłuższej rozmowy
• dziecko nie korzysta z informacji, które nie są kierowane do niego
• dziecko nie słyszy intonacji wypowiedzi
• dziecko nie rozumie audycji radiowych i telewizyjnych
• dziecko ma problemy z analizą i syntezą słuchową
• dziecko ma uboższe słownictwo
• dziecko popełnia błędy gramatyczne
• dziecko ma osłabioną pamięć słuchową
• dziecko ma mniejszą wiedzę ogólną
• dziecko nie nadąża za tokiem lekcji
• dziecko ma trudności z rozumieniem pytań i poleceń
• dziecko ma trudności z interpretacją tekstów
• dziecko ma problemy z przyswajaniem pojęć abstrakcyjnych i nowych terminów
• dziecko popełnia błędy przy pisaniu

Ubytek słuchu w stopniu znacznym:

• mowa dziecka jest słabo rozwinięta we wszystkich zakresach
• dziecko odbiera mowę głownie na drodze wzrokowo-słuchowej
• dziecko nie korzysta z wypowiedzi innych
• dziecko ma bardzo słabą pamięć słuchową
• dziecko bez aparatów nie jest w stanie odebrać mowy
• dziecko ma ograniczony zasób wiedzy ogólnej oraz problemy z opracowaniem wiedzy z przedmiotów
• dziecko ma znacznie ograniczony zasób słownictwa czynnego i biernego
• dziecko rzadko i niechętnie wypowiada się na lekcjach
• dziecko mówi niewyraźnie, wypowiedzi są niezrozumiałe

Ubytek słuchu w stopniu głębokim:

• dziecko ma słabo rozwiniętą mowę
• głos jest piskliwy albo głuchy
• mowa ma zakłócony rytm, melodię, akcent i intonację
• mowa jest odbierana przez dziecko głownie na drodze wzrokowej
• dziecko ma trudności w komunikowaniu się, często jest nierozumiane przez otoczenie
• dziecko z trudem nawiązuję kontakty społeczne
• dziecko ma ograniczoną wiedzę
• dziecko ma tendencję do uczenia się na pamięć bez rozumienia treści
• dziecko odpowiada na pytania odtwarzając wyuczone fragmenty

ZASADY PRACY Z DZIECKIEM NIEDOSŁYSZĄCYM

Zapewnij dziecku wsparcie i zadbaj o dobrą atmosferę na lekcji, doceniaj i wspieraj !

• Należy zapewnić dobre oświetlenie klasy oraz miejsce w pierwszej ławce w rzędzie od okna.

Uczeń będąc blisko nauczyciela, którego twarz jest dobrze oświetlona, może słuchać jego

wypowiedzi i jednocześnie odczytywać mowę z ust. Należy też, umożliwić dziecku

odwracanie się w kierunku innych kolegów odpowiadających na lekcji – co ułatwi lepsze

zrozumienie ich wypowiedzi

• Nauczyciel mówiąc do całej klasy, powinien stać w pobliżu dziecka

• Należy mówić do dziecka wyraźnie używając normalnego głosu i intonacji, unikać

gwałtownych ruchów głową czy nadmiernej gestykulacji.

• Należy zadbać o spokój i ciszę w klasie – eliminować zbędny hałas m.in. zamykać okna przy

ruchliwej ulicy, unikać szeleszczenia kartkami papieru, szurania krzesłami – to utrudnia

dziecku rozumienie poleceń

• Dziecko z wadą słuchu ma trudności z równoczesnym wykonywaniem kilku czynności w tym

samym czasie, nie jest w stanie słuchać nauczyciela – co wymaga obserwacji jego twarzy –

jednocześnie otworzyć książkę na odpowiedniej stronie i odnaleźć wskazane ćwiczenie.

Dlatego często nie nadąża za tempem pracy pozostałych uczniów w klasie.

• Dziecko niedosłyszące powinno siedzieć w ławce ze zdolnym uczniem, zrównoważonym

emocjonalnie, który chętnie dodatkowo będzie pomagał np. szybciej otworzy książkę, wskaże

ćwiczenie, pozwoli przepisać notatkę z zeszytu itp.

• W czasie lekcji wskazane jest używanie jak najczęściej pomocy wizualnych i tablicy (m.in.

zapisanie nowego tematu, nowych i ważniejszych słów związanych z tematem, dat na lekcji

historii), aby dziecku ułatwić zrozumienie nowego tematu.

• Należy umożliwić uczniowi przemieszczanie się w klasie tam, gdzie dzieją się ważne

doświadczenia. Poprzez bliższą obserwację zapewnić poznanie wielozmysłowe – także z

udziałem wzroku, dotyku i słuchu.

• Do dziecka niedosłyszącego zwracamy się po imieniu, aby zwrócić jego uwagę na twarz osoby

mówiącej, unikamy gwałtownego dotykania, szarpania – w celu nawiązania kontaktu.

• Należy unikać pytań - czy rozumiesz?, bo najczęściej kiwnie głową potakująco. Podobnie też

pytania w formie intonacji np. Pada deszcz?, odrobiłeś lekcje? – dziecko odbiera jak

twierdzenie – nie odczytując formy pytającej. Dlatego też, dziecko należy zapytać: Czy pada

deszcz? Czy odrobiłeś lekcje?

JAK POMÓC DZIECKU Z WADĄ SŁUCHU?

W celu prawidłowego rozwoju emocjonalnego oraz społecznego dziecka z wadą słuchu wskazane jest zapewnienie dziecku oraz jego najbliższym wszechstronnej specjalistycznej pomocy.

Do najważniejszych form pomocy dziecka z wadą słuchu zaliczamy:

• Zastosowanie aparatów słuchowych, implantu ślimakowego bądź systemu FM
• Opieka logopedyczna
• Leczenie zachowawcze lub chirurgiczne
• Opieka audiologa oraz foniatry
• Pomoc psychologiczna

W procesie terapii należy uwzględnić ćwiczenia ogólnorozwojowe, do których zaliczamy następujące ćwiczenia:

• ćwiczenia sprawności motorycznej
• ćwiczenia percepcji wzrokowej
• ćwiczenia operacji myślowych (klasyfikowanie, szeregowanie, myślenia przyczynowo- skutkowego, relacyjnego, symbolicznego)
• ćwiczenia pamięci
• ćwiczenia naśladownictwa.

METODY PRACY Z DZIECKIEM NIESŁYSZĄCYM

Metoda audytywno–werbalna (słuchowo-słowna) – oznacza nauczanie mowy na drodze słuchowej według zasady „słuchaj i patrz”. Konieczne jest wczesne wyposażenie dziecka
w aparat słuchowy lub implant ślimakowy oraz to, by dziecko wychowywało się w otoczeniu ludzi mówiących. Metoda audytywno-werbalna zakłada otaczanie dziecka mową. Prowadzimy konwersację z dzieckiem nawet wtedy, gdy ma ono ograniczoną możliwość wypowiadania się w sposób foniczny. Rola rodziców polega na ułatwianiu komunikowania się dziecku w sytuacjach codziennych i pomoc w odkrywaniu znaczenia słów i reguł posługiwania się nimi. Proces opanowania języka w przypadku dziecka z uszkodzonym słuchem przebiega zgodnie z cyklem rozwojowym.

Metoda werbo-tonalna – kładzie duży nacisk na rozwój percepcji słuchowej. Łączy ruch ciała i rytm muzyczny w celu rozwoju komunikacji językowej. W metodzie werbo-tonalnej wykorzystuje się aparaturę wzmacniającą dźwięki, która służy poprawie jakości odbioru dźwięku. Jest to m.in. podłoga wibracyjna, słuchawki, mikrofon, pelota wibracyjna (odbiór czuciowy). Każda samogłoska ma przyporządkowany rekwizyt, który stosowany jest
do wywoływania i utrwalania danej głoski, np. samogłosce [a] przyporządkowany jest pompon.

Metoda oralna – zaleca się od najwcześniejszego dzieciństwa porozumiewanie
się z dzieckiem mową ustną. Kształcenie mowy opiera się na wykorzystywaniu odczuć słuchowych, dotykowych, wzrokowych, związanych z percepcją dźwięków. Dziecko ma nie tylko słuchać swojej mowy, ale ją widzieć i czuć. Rodzice oraz surdopedagog organizują
i wykorzystują sytuacje prowokujące do rozmowy.

Fonogesty – są to umowne ruchy jednej dłoni, wykonywane na wysokości twarzy mówiącego. Celem tej metody jest pomóc niesłyszącemu odbiorcy w dokładnym odczytywaniu mowy z ust. Ruchom towarzyszy głośne i wyraźne mówienie. Fonogesty
nie zastępują mówienia, lecz je uzupełniają. Dzięki specjalnemu systemowi układów dłoni można łatwo rozpoznawać dźwięki mowy pojawiające się w wypowiedzi, szczególnie głoski trudne do odróżnienia za pomocą słuchu i odczytywania z ust.

Daktylografia – to jedna z form porozumiewania się oparta na odpowiednich układach palców jednej lub obydwu dłoni. Każdej literze lub liczbie odpowiada określony znak daktylograficzny. Zazwyczaj litery prezentowane są za pomocą odpowiednich układów prawej ręki położonej na wysokości twarzy i po prawej stronie.

Język migany – sztucznie utworzona forma przekazu kinestetycznego wykorzystująca znaki języka migowego i gramatykę języka polskiego. Występuje w połączeniu z mową dźwiękową lub bezgłośnym wypowiadaniem słów i zdań.

Język migowy – system znaków, które mają postać gestowo-mimiczną oraz zbiory reguł rządzących związkami i konstrukcjami komunikatów. Jest to typowy język pozycyjny,
w którym stosunki gramatyczne oznaczane są za pomocą wyrazów pomocniczych, szyku
i cech prozodycznych.

Niezależnie od zastosowanej metody sukces dziecka z wadą słuchu zależy od umiejętności i współpracy dużej grupy specjalistów oraz rodziny. Szczególnie w przypadku edukacji oralnej zespół ten obejmuje:
• dziecko i jego rodzinę,
• pediatrę lub lekarza rodzinnego,
• laryngologa,
• audiologa,
• logopedę,
• specjalistów metody oralnej,
• specjalistę wczesnej interwencji.

WARTO PRZECZYTAĆ

1. „Przygotowanie dziecka z wadą słuchu do nauki szkolnej”
   U. Ecert, WSiP, Warszawa 1982
2. „Rozwijanie  mowy dzieci głuchych w nauczaniu początkowym”
   U. Ecert, WSiP, Warszawa 1978
3. „Mój uczeń nie słyszy. Poradnik dla szkół ogólnodostępnych”
   MEN, Warszawa 2001
4. „Dziecko z wadą słuchu w szkole podstawowej”
    red. J. Wyczesany, Wyd. Sponsor, Kraków 1992
5. „Od słowa przeczytanego do wypowiedzianego. Droga nabywania systemu językowego przez dzieci niesłyszące w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym”
   J. Cieszyńska, Wyd. Akademii Pedagogicznej, Kraków 2001
6. „Słowno-werbalne wychowanie dzieci z uszkodzonym narządem słuchu”
   Y. Csanyi, WSiP, Warszawa 1994
7. „Rozwój językowy dziecka z uszkodzonym słuchem a integracja edukacyjna. Model kształcenia integracyjnego.”
    G. Dryżałowska, Wyd, UW, Warszawa 1997
8. „Dziecięca matematyka. Książka dla rodziców i nauczycieli dzieci z wadą słuchu”
   E. Gruszczyk-Kolczyńska, Zielińska, Kupisiewicz, WSiP, Warszawa 1999
9. „Prowadzenie w klasie pierwszej dzieci niedosłyszących”
   M.Dubczyńska, WSiP, Warszawa 1991
10. „Dziecko z uszkodzonym narządem słuchu w szkole powszechnej i przedszkolu. Poradnik dla nauczycieli i wychowawców. Zaburzenia słuchu-Część I”
     red. J.Kosmalowa, Warszawa 1997

Przygotowała:

mgr Katarzyna Nadolska

n-l  edukacji wczesnoszkolnej